5909
Kanun
Numarası
: 2872
Kabul
Tarihi
: 9/8/1983
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih :
11/8/1983 Sayı : 18132
Yayımlandığı
Düstur
: Tertip : 5 Cilt : 22 Sayfa : 499
*
* *
Bu Kanunun yürürlükte olmayan hükümleri
için bakınız
"Yürürlükteki Bazı Kanunların Mülga
Hükümleri Külliyatı"
Cilt:
2
Sayfa: 1233
*
* *
BİRİNCİ
BÖLÜM
Amaç, Tanımlar ve İlkeler
Amaç:
Madde 1 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/1 md.)
Bu Kanunun amacı, bütün canlıların
ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma
ilkeleri doğrultusunda korunmasını
sağlamaktır.
Tanımlar:
Madde 2 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/2 md.)
Bu Kanunda geçen terimlerden;
Çevre: Canlıların yaşamları boyunca
ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde
bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamı,
Çevre korunması: Çevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini,
bozulmasını ve yok olmasını önlemeye, mevcut bozulmaları gidermeye, çevreyi
iyileştirmeye ve geliştirmeye, çevre kirliliğini önlemeye yönelik çalışmaların
bütününü,
Çevre kirliliği: Çevrede meydana gelen ve canlıların sağlığını, çevresel
değerleri ve ekolojik dengeyi bozabilecek her türlü olumsuz etkiyi,
Sürdürülebilir çevre: Gelecek kuşakların ihtiyaç duyacağı kaynakların varlığını
ve kalitesini tehlikeye atmadan, hem bugünün hem de gelecek kuşakların
çevresini oluşturan tüm çevresel değerlerin her alanda (sosyal, ekonomik,
fizikî vb.) ıslahı, korunması ve geliştirilmesi sürecini,
Sürdürülebilir kalkınma: Bugünkü ve gelecek kuşakların, sağlıklı bir çevrede
yaşamasını güvence altına alan çevresel, ekonomik ve sosyal hedefler arasında
denge kurulması esasına dayalı kalkınma ve gelişmeyi,
Alıcı ortam: Hava, su, toprak ortamları ile bu ortamlarla ilişkili
ekosistemleri,
Doğal varlık: Bütün bitki, hayvan, mikroorganizmalar ile bunların yaşama
ortamlarını,
——————————
(1) 19/10/1989 tarih ve
383 sayılı KHK'nin 25 inci maddesi; bu Kanun ile Çevre Müsteşarlığına verilen
yetkilerin, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığına geçeceğini hüküm altına
almıştır.
(2) 9/8/1991 tarih ve 443
sayılı KHK'nin geçici 1 inci maddesi ile çeşitli mevzuatta geçen "Çevre
Müsteşarlığı" ve "Çevreden Sorumlu Devlet Bakanlığı" ibareleri
"Çevre Bakanlığı", "Çevreden Sorumlu Devlet Bakanı" ve
"Çevre Müsteşarı" ibareleri "Çevre Bakanı" olarak
değiştirilmiştir.
5910
Doğal kaynak: Hava, su, toprak ve doğada bulunan cansız varlıkları,
Kirleten: Faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı
olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan
gerçek ve tüzel kişileri,
Ekosistem: Canlıların kendi aralarında ve cansız çevreleriyle ilişkilerini bir
düzen içinde yürüttükleri biyolojik, fiziksel ve kimyasal sistemi,
Atıksu: Evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer kullanımlar sonucunda kirlenmiş
veya özellikleri kısmen veya tamamen değişmiş suları,
Atıksu altyapı tesisleri: Evsel ve/veya endüstriyel atıksuları toplayan
kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı ve alıcı ortama verilmesinin
sağlandığı sistem ve tesislerin tamamını,
Arıtma tesisi: Her türlü faaliyet sonucu oluşan katı, sıvı ve gaz halindeki
atıkların yönetmeliklerde belirlenen standartları sağlayacak şekilde arıtıldığı
tesisleri,
Ekolojik denge: İnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal
yapılarına uygun bir şekilde sürdürebilmeleri için gerekli olan şartların
bütününü,
Sulak alan: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı,
tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme devresinde altı
metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların
yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyeler
ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik
açıdan sulak alan kalan yerleri,
Biyolojik çeşitlilik: Ekosistemlerin, türlerin, genlerin ve bunlar arasındaki
ilişkilerin tamamını,
Atık: Herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan her
türlü maddeyi,
Katı atık: Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile
özellikle çevrenin korunması bakımından, düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi
gereken katı atık maddeleri,
Evsel katı atık: Tehlikeli ve zararlı atık kapsamına girmeyen konut, sanayi,
işyeri, piknik alanları gibi yerlerden gelen katı atıkları,
Tehlikeli atık: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki
yaparak ekolojik denge ile insan ve diğer canlıların doğal yapılarının
bozulmasına neden olan atıklar ve bu atıklarla kirlenmiş maddeleri,
Tehlikeli kimyasallar: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki
yaparak ekolojik denge ile insan ve diğer canlıların doğal yapılarının
bozulmasına neden olan her türlü kimyasal madde ve ürünleri,
Kirli balast: Duran veya seyir halindeki tankerden, gemiden veya diğer deniz
araçlarından su üzerine bırakıldığında; su üstünde veya bitişik sahil hattında
petrol, petrol türevi veya yağ izlerinin görülmesine neden olan veya su
üstünde ya da su altında renk değişikliği oluşturan veya askıda katı
madde/emülsiyon halinde maddelerin birikmesine yol açan balast suyunu,
Çevresel etki değerlendirmesi: Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye
olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki
etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi
için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin
belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve
kontrolünde sürdürülecek çalışmaları,
5911
Proje tanıtım dosyası: Gerçekleşmesi plânlanan projenin yerini, özelliklerini,
olası olumsuz etkilerini ve öngörülen önlemleri içeren, projeyi genel boyutları
ile tanıtan bilgi ve belgeleri içeren dosyayı,
Stratejik çevresel değerlendirme: Onaya tâbi plân ya da programın onayından
önce plânlama veya programlama sürecinin başlangıcından itibaren, çevresel
değerlerin plân ve programa entegre edilmesini sağlamak, plân ya da programın
olası çevresel etkilerini en aza indirmek ve karar vericilere yardımcı olmak
üzere katılımcı bir yaklaşımla sürdürülen ve yazılı bir raporu da içeren
çevresel değerlendirme çalışmalarını,
Çevre yönetimi: İdarî, teknik, hukukî, politik, ekonomik, sosyal ve kültürel
araçları kullanarak doğal ve yapay çevre unsurlarının sürdürülebilir
kullanımını ve gelişmesini sağlamak üzere yerel, bölgesel, ulusal ve küresel
düzeyde belirlenen politika ve stratejilerin uygulanmasını,
Çevre yönetim birimi/Çevre görevlisi: Bu Kanun ve Kanuna göre yürürlüğe konulan
düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata
uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını
değerlendiren, tesis içi yıllık denetim programları düzenleyen birim ya da
görevliyi,
Çevre gönüllüsü: Bakanlıkça, uygun niteliklere sahip kişiler arasından seçilen
ve bu Kanun ve Kanuna göre yürürlüğe konulan düzenlemelere aykırı
faaliyetleri Bakanlığa iletmekle görevli ve yetkili kişiyi,
Hassas alan: Ötrofikasyon riski yüksek olan ve Bakanlıkça belirlenecek kıyı ve
iç su alanlarını,
Çevreye ilişkin bilgi: Su, hava, toprak, bitki ve hayvan varlığı ile bunları
olumsuz olarak etkileyen veya etkileme ihtimali bulunan faaliyetler ve alınan
idarî ve teknik önlemlere ilişkin olarak mevcut bulunan her türlü yazılı, sözlü
veya görüntülü bilgi veya veriyi,
İş termin plânı: Atıksu ve evsel nitelikli katı atık kaynaklarının yönetmelikte
belirtilen alıcı ortam deşarj standartlarını sağlamak için yapmaları gereken
atıksu arıtma tesisi ve/veya kanalizasyon gibi altyapı tesisleri ile katı atık
bertaraf tesislerinin gerçekleştirilmesi sürecinde yer alan yer seçimi,
proje, ihale, inşaat, işletmeye alma gibi işlerin zamanlamasını gösteren
plânı,
Risk değerlendirmesi: Belirli kimyasal madde ya da maddelerin potansiyel tehlikelerinin
belirlenmesi ve sonuçlarının hesaplanması yönünde kullanılan yöntemler
bütününü,
İyonlaştırıcı olmayan radyasyon: İyonlaşmaya neden olmayan elektromanyetik
dalgaları,
Elektromanyetik alan: Elektrik ve manyetik alan bileşenleri olan dalgaların
oluşturduğu alanı,
Koku: İnsanda koku alma duygusunu harekete geçiren ve kokunun algılanmasına
neden olan uçucu maddelerin yarattığı etkiyi,
Hava kalitesi: İnsan ve çevresi üzerine etki eden hava kirliliğinin göstergesi
olan, çevre havasında mevcut hava kirleticilerin artan miktarıyla azalan
kalitelerini,
Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,
ifade eder.
İlkeler:
Madde 3 –(Değişik: 26/4/2006 – 5491/3 md.)
Çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve
kirliliğinin önlenmesine ilişkin genel ilkeler şunlardır:
a) Başta idare, meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları olmak
üzere herkes, çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi ile görevli olup bu
konuda alınacak tedbirlere ve belirlenen esaslara uymakla yükümlüdürler.
5912
b) Çevrenin korunması, çevrenin bozulmasının önlenmesi
ve kirliliğin giderilmesi alanlarındaki her türlü faaliyette; Bakanlık ve yerel
yönetimler, gerekli hallerde meslek odaları, birlikler ve sivil toplum
kuruluşları ile işbirliği yaparlar.
c) Arazi ve kaynak kullanım kararlarını veren ve proje değerlendirmesi yapan
yetkili kuruluşlar, karar alma süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesini
gözetirler.
d) Yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doğal kaynaklar üzerindeki
etkisi sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde uzun dönemli olarak
değerlendirilir.
e) Çevre politikalarının oluşmasında katılım hakkı esastır. Bakanlık ve yerel
yönetimler; meslek odaları, birlikler, sivil toplum kuruluşları ve
vatandaşların çevre hakkını kullanacakları katılım ortamını yaratmakla
yükümlüdür.
f) Her türlü faaliyet sırasında doğal kaynakların ve enerjinin verimli bir
şekilde kullanılması amacıyla atık oluşumunu kaynağında azaltan ve atıkların
geri kazanılmasını sağlayan çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılması
esastır.
g) Kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin
iyileştirilmesi için yapılan harcamalar kirleten veya bozulmaya neden olan
tarafından karşılanır. Kirletenin kirlenmeyi veya bozulmayı durdurmak, gidermek
veya azaltmak için gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin yetkili
makamlarca doğrudan alınması nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan
gerekli harcamalar 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
hükümlerine göre kirletenden tahsil edilir.
h) Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi için
uyulması zorunlu standartlar ile vergi, harç, katılma payı, yenilenebilir
enerji kaynaklarının ve temiz teknolojilerin teşviki, emisyon ücreti ve
kirletme bedeli alınması, karbon ticareti gibi piyasaya dayalı mekanizmalar ile
ekonomik araçlar ve teşvikler kullanılır.
ı) Bölgesel ve küresel çevre sorunlarının çözümüne yönelik olarak taraf
olduğumuz uluslararası anlaşmalar sonucu ortaya çıkan ulusal hak ve
yükümlülüklerin yerine getirilmesi için gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî
düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda yapılır.
Gerçek ve tüzel kişiler, bu düzenlemeler sonucu ortaya çıkabilecek maliyetleri
karşılamakla yükümlüdür.
j) Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevre sorunlarının
çözümüne yönelik gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemeler Bakanlığın
koordinasyonunda yapılır. 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu
kapsamındaki konular Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından yürütülür.
İKİNCİ
BÖLÜM
Yüksek Çevre Kurulu ve Görevleri(1)
Yüksek Çevre Kurulu(1)
Madde 4 – (Mülga: 9/8/1991 - KHK - 443/43 md.; Yeniden düzenleme: 26/4/2006 –
5491/4 md.)
Başbakanın başkanlığında, Başbakanın bulunmadığı zamanlarda Çevre ve Orman
Bakanının başkanlığında, Başbakanın belirleyeceği sayıda bakan ile Bakanlık
Müsteşarından oluşan Yüksek Çevre Kurulu kurulmuştur.
Diğer bakanlar gündeme göre Kurul toplantılarına başkan tarafından
çağrılabilir.
Kurul yılda en az bir defa toplanır.
Kurulun sekretarya hizmetleri Bakanlıkça yürütülür.
Kurulun çalışmaları ile ilgili konularda ön hazırlık ve değerlendirme yapmak
üzere, Bakanlık Müsteşarının başkanlığında ilgili bakanlık müsteşarları, diğer
kurum ve kuruluşların en üst düzey yetkili amirlerinin katılımı ile toplantılar
düzenlenir. Bu toplantılara gündeme göre ilgili kamu kurumu niteliğindeki
kuruluşların birlik temsilcileri, meslek kuruluşları, sivil toplum kuruluşları,
yerel yönetim temsilcileri, üniversite temsilcileri ve bilimsel kuruluşların
temsilcileri davet edilir.
Kurulun çalışma usûl ve esasları ile diğer hususlar yönetmelikle belirlenir.
______________________________
(1) 26/4/2006 tarihli
ve 5491 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle ikinci bölüm başlığı “Merkezi ve
Mahalli İdari Bölümleri ve Görevleri”, 4 üncü madde başlığı “Merkez Çevre
Kurulu” iken metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
5913
Yüksek
Çevre Kurulunun görevleri(1)
Madde 5 – (Mülga: 13/3/1990 - KHK - 409/12 md.; Yeniden düzenleme: 26/4/2006 –
5491/5 md.)
Yüksek Çevre Kurulunun görevleri şunlardır:
a) Etkin bir çevre yönetiminin sağlanması için hedef, politika ve strateji
belirlemek.
b) Sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde ekonomik kararlara çevre
boyutunun dahil edilmesine imkân veren hukukî ve idarî tedbirleri belirlemek.
c) Birden fazla bakanlık ve kuruluşu ilgilendiren çevre konularına ilişkin
uyuşmazlıklarda nihai kararı vermek.
Madde 6 – 7 – (Mülga: 8/6/1984 - KHK 222/30 md.)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çevre Korunmasına İlişkin Önlemler ve Yasaklar
Kirletme yasağı:
Madde 8 – Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde,
ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak
doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak,
uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır.
Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle;
kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak,
kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla
yükümlüdürler.
Çevrenin korunması(2)
Madde 9 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/6 md.)
Çevrenin korunması amacıyla;
a) Doğal çevreyi oluşturan biyolojik çeşitlilik ile bu çeşitliliği barındıran
ekosistemin korunması esastır. Biyolojik çeşitliliği koruma ve kullanım
esasları, yerel yönetimlerin, üniversitelerin, sivil toplum kuruluşlarının ve
ilgili diğer kuruluşların görüşleri alınarak belirlenir.
b) Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda,
koruma-kullanma dengesi gözetilerek kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma,
dinlenme, ulaşım gibi ihtiyaçların karşılanması sonucu oluşabilecek çevre
kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve uygulama imar plânlarına esas teşkil
etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000 ölçekli çevre düzeni plânları Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve
onaylanır. Bölge ve havza bazında çevre düzeni plânlarının yapılmasına
ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
c) Ulusal mevzuat ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler ile koruma altına
alınarak koruma statüsü kazandırılmış
alanlar ve ekolojik değeri olan hassas alanların her tür ölçekteki
plânlarda gösterilmesi zorunludur. Koruma statüsü kazandırılmış alanlar ve
ekolojik değeri olan alanlar, plân kararı dışında kullanılamaz.
d) Ülke ve dünya ölçeğinde ekolojik önemi olan, çevre kirlenmeleri ve
bozulmalarına duyarlı toprak ve su alanlarını, biyolojik çeşitliliğin, doğal
kaynakların ve bunlarla ilgili kültürel kaynakların gelecek kuşaklara
ulaşmasını emniyet altına almak üzere gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi
amacıyla, Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan etmeye, bu alanlarda
uygulanacak koruma ve kullanma esasları ile plân ve projelerin hangi bakanlıkça
hazırlanıp yürütüleceğini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
––––––––––––––––––––
(1) Bu madde
başlığı "İl Çevre Kurulu" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı
Kanunun 5 inci maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
(2) Bu madde
başlığı “Çevre Korunması” iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 6 ncı
maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
5914
Bu bölgelere ilişkin plân ve projelerde; 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı
İmar Kanununun 9 uncu maddesi, 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanununun
plân onama yetkisini düzenleyen hükümleri, 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 8 inci maddesinin tabiat
varlıkları, doğal sit alanları ve bunların korunma alanlarının tespit ve
tescili dışında kalan yetkileri düzenleyen hükümleri ile aynı Kanunun 17 nci
maddesinin (a) bendi hükümleri uygulanmaz.
e) Sulak alanların doğal yapılarının ve ekolojik dengelerinin korunması
esastır. Sulak alanların doldurulması ve kurutulması yolu ile arazi
kazanılamaz. Bu hükme aykırı olarak arazi kazanılması halinde söz konusu alan
faaliyet sahibince eski haline getirilir.
Sulak alanların korunması ve yönetimine ilişkin usûl ve esaslar ilgili kurum ve
kuruluşların görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
f) Biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilirliliğinin sağlanması bakımından nesli
tehdit veya tehlike altında olanlar ile nadir bitki ve hayvan türlerinin
korunması esas olup, mevzuata aykırı biçimde ticarete konu edilmeleri yasaktır.
g) Doğal kaynakların ve varlıkların korunması, kirliliğinin ve tahribatının
önlenmesi ve kalitesinin iyileştirilmesi için gerekli idarî, hukukî ve teknik
esaslar Bakanlık tarafından belirlenir.
h) Ülkenin deniz, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının ve su ürünleri
istihsal alanlarının korunarak kullanılmasının sağlanması ve kirlenmeye karşı
korunması esastır. Atıksu yönetimi ile ilgili politikaların oluşturulması ve
koordinasyonunun sağlanması Bakanlığın sorumluluğundadır. Su ürünleri istihsal
alanları ile ilgili alıcı ortam standartları Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca
belirlenir.
Denizlerde yapılacak balık çiftlikleri, hassas alan niteliğindeki kapalı koy ve
körfezler ile doğal ve arkeolojik sit alanlarında kurulamaz.
Alıcı su ortamlarına atıksu deşarjlarına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
ı) Çevrenin korunması ve kamuoyunda çevre bilincinin geliştirilmesi amacıyla,
okul öncesi eğitimden başlanarak Millî Eğitim Bakanlığına bağlı örgün eğitim
kurumlarının öğretim programlarında çevre ile ilgili konulara yer verilmesi
esastır.
Yaygın eğitime yönelik olarak, radyo ve televizyon programlarında da çevrenin
önemine ve çevre bilincinin geliştirilmesine yönelik programlara yer verilmesi
esastır. Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu
ile özel televizyon kanallarına ait televizyon programlarında ayda en az
iki saat, özel radyo kanallarının programlarında ise ayda en az yarım saat
eğitici yayınların yapılması zorunludur. Bu
yayınların % 20’sinin izlenme ve dinlenme oranı en yüksek saatlerde
yapılması esastır. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, görev alanına giren
hususlarda bu maddenin takibi ile yükümlüdür.
j) Çevre ile ilgili olarak toplanan her
türlü kaynak ve gelir, tahsisi mahiyette olup, öncelikle çevrenin
korunması, geliştirilmesi, ıslahı ve kirliliğin önlenmesi için kullanılır.
Çevresel etki değerlendirilmesi:
Madde 10 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/7 md.)
Gerçekleştirmeyi plânladıkları
faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve
işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası
hazırlamakla yükümlüdürler.
Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi
Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik,
yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale
edilemez.
(İptal üçüncü fıkra: Anayasa Mahkemesi’nin 15/1/2009 tarihli ve E.:2006/99,
K.:2009/9 sayılı Kararı ile.)
Çevresel Etki Değerlendirmesine tâbi projeler ve Stratejik Çevresel
Değerlendirmeye tâbi plân ve programlar ve konuya ilişkin usûl ve
esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
5915
İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü
(1)
Madde 11 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/8 md.)
Üretim, tüketim ve hizmet faaliyetleri
sonucunda oluşan atıklarını alıcı ortamlara doğrudan veya dolaylı vermeleri
uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri atıklarını
yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve
bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla
yükümlüdürler.
Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüğü bulunan tesis ve işletmeler ile yerleşim
birimlerine;
1) İnşaat ruhsatı aşamasında bu yükümlülüğünü yerine getireceğini gösterir
proje ve belgeleri ilgili kuruma sunmadıkça inşaat ruhsatı verilmez.
2) İnşaatı bitmiş olanlardan, bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere işletme
ruhsatı ve/veya yapı kullanma ruhsatı verilmez.
3) İnşaat ruhsatına, yapı kullanma veya işletme ruhsatını haiz olmakla birlikte
arıtma ve bertaraf yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde, verilmiş yapı
kullanma izni veya işletme izni iptal edilir.
Faaliyetlerinde değişiklik yapmayı ve/veya tesislerini büyütmeyi plânlayan
gerçek ve tüzel kişiler yönetmelikle belirlenen usûl ve esaslar çerçevesinde
atıklarını arıtma veya bertaraf etme yükümlülüğünü yerine getirmek
zorundadırlar.
Atıksuları toplayan kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı ve
arıtılmış atıksuların bertarafının sağlandığı atıksu altyapı sistemlerinin
kurulması, bakımı, onarımı, ıslahı ve işletilmesinden; büyükşehirlerde
20/11/1981 tarihli ve 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel
Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunla belirlenen kuruluşlar, belediye
ve mücavir alan sınırları içinde belediyeler, bunların dışında iskâna
konu her türlü kullanım alanında valiliğin denetiminde bu alanları kullananlar
sorumludur.
Serbest ve/veya endüstri bölgelerinde bölge müdürlükleri, kültür ve turizm
koruma ve gelişme bölgelerinde, turizm merkezlerinde Kültür ve Turizm Bakanlığı
veya yetkili kıldığı birimler, organize sanayi bölgelerinde organize sanayi
bölgesi yönetimi, küçük sanayi sitelerinde kooperatif başkanlıkları, mevcut
yerleşim alanlarından kopuk olarak münferit yapılmış tatil köyü, tatil sitesi,
turizm tesis alanları vb. kullanım alanlarında ise site yönetimleri veya tesis
işletmecileri atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı ve
işletilmesinden sorumludurlar.
Atıksu altyapı sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklar, bağlantı
sistemlerinin olup olmadığına bakılmaksızın, arıtma sistemlerinden sorumlu
yönetimlerin yapacağı her türlü yatırım, işletme, bakım, onarım, ıslah ve
temizleme harcamalarının tamamına kirlilik yükü ve atıksu miktarı oranında
katılmak zorundadırlar. Bu hizmetlerden yararlananlardan, belediye meclisince
ve bu maddede sorumluluk verilen diğer idarelerce belirlenecek tarifeye göre
atıksu toplama, arıtma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil
edilen ücretler, atıksu ile ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.
Atıksu toplama havzasının birden fazla belediye veya kurumun yetki sahasında
olması halinde; atıksu arıtma tesisini işleten kurum, atıksu ile ilgili yatırım
ve harcama giderlerini kirletenlerden kirlilik yükü ve atıksu miktarı
nispetinde tahsil eder.
Atık üreticileri uygun metot ve teknolojiler ile atıklarını en az düzeye
düşürecek tedbirleri almak zorundadırlar.
Atıkların üretiminin ve zararlarının önlenmesi veya azaltılması ile atıkların
geri kazanılması ve geri kazanılabilen atıkların kaynağında ayrı toplanması
esastır. Atık yönetim plânlarının hazırlanmasına ilişkin esaslar, Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Geri kazanım imkânı olmayan atıklar, yönetmeliklerle belirlenen uygun
yöntemlerle bertaraf edilir.
Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini
kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten
yararlanan ve/veya yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım,
işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten
yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık
toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen
ücretler, katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.
Üretici, ithalatçı ve piyasaya sürenlerin sorumluluğu kapsamında yükümlülük
getirilen üreticiler, ithalatçılar ve piyasaya sürenler, ürünlerinin faydalı
kullanım ömrü sonucunda oluşan atıklarının toplanması, taşınması, geri
kazanımı, geri dönüşümü ve bertaraf edilmelerine dair yükümlülüklerinin yerine
getirilmesi ve bunlara yönelik gerekli harcamalarının karşılanması, eğitim
faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla Bakanlığın koordinasyonunda bir
araya gelerek tüzel kişiliği haiz birlikler oluştururlar. Bu kapsamda yükümlülük
getirilen kurum ve kuruluşların sorumluluklarının bu birliklere devrine ilişkin
usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
–––––––––––––––––––––
(1) Bu madde
başlığı "İşletme izni ve haber verme yükümlülüğü:” iken, 26/4/2006
tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle metne işlendiği şekilde
değiştirilmiştir.
5916
Tehlikeli atık üreticileri, yönetmelikle belirlenecek esaslara göre atıklarını
bertaraf etmek veya ettirmekle yükümlüdürler.
Atık geri kazanım, geri dönüşüm ve bertaraf tesislerini kurmak ve işletmek
isteyen gerçek ve/veya tüzel kişiler, yönetmelikle belirlenen esaslar
doğrultusunda, ürün standardı, ürünlerinin satışa uygunluğu ve piyasadaki
denetimi ile ilgili izni, ilgili kurumlardan almak kaydı ile Bakanlıktan lisans
almakla yükümlüdür.
Evsel atıklar hariç olmak üzere, atık taşıma ve/veya toplama işlerini yapan
kurum veya kuruluşlar Bakanlıktan lisans almak zorundadır. Evsel atıkların
taşıma ve toplama işlerini yapan kurum ve kuruluşlar Bakanlıkça kayıt altına
alınır.
Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve atık geri kazanım tesisleri yapmak amacıyla
belediyelerin hizmet birlikleri kurmaları halinde, bu hizmet birliklerine
araştırma, etüt ve proje konularında Bakanlıkça teknik ve malî yardım yapılır.
Tesis yapım projeleri ise bu Kanunun 18 inci maddesi çerçevesinde kredi veya
yardım ile desteklenebilir. Kredi borcunun geri ödenmemesi durumunda 6183
sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre takip
yapılır ve öncelikle 2380 sayılı Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel
Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanunun ek 4 üncü maddesi
hükümleri çerçevesinde ilgili belediyelerin İller Bankasındaki paylarından
tahsil olunur.
Arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğüne tâbi tesis ve işletmeler ile yerleşim
birimleri, bu yükümlülüğe istinaden kurulması zorunlu olan arıtma ve bertaraf
sistemleri, atıksu arıtma ve ön arıtma sistemleri ile atıksu altyapı
sistemlerinin kurulması, onarımı, ıslahı, işletilmesi ve harcamalara katkı
paylarının belirlenmesi ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça
yönetmeliklerle düzenlenir. Bu konuda diğer kanunlarla verilen yetkiler
saklıdır.
Bu Kanunun uygulanmasını sağlamak üzere alınması gereken izinler ve bu
izinlerin tâbi olacağı usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle
belirlenir.
Faaliyetleri nedeniyle çevreye olumsuz etkileri olabilecek kurum, kuruluş ve
işletmeler tarafından, faaliyetlerine ilişkin olası bir kaza durumunda, kazanın
çevreye olumsuz etkilerini kontrol altına almak ve azaltmak üzere uygulanacak
acil durum plânları hazırlanması zorunludur. Buna ilişkin usûl ve esaslar
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bu plânlar dikkate alınarak Bakanlığın koordinasyonunda ilgili kurum ve
kuruluşlarca yerel, bölgesel ve ulusal acil durum plânları hazırlanır.
Liman, tersane, gemi bakım-onarım, gemi söküm, marina gibi kıyı tesisleri;
kendi tesislerinde ve gemi ve diğer deniz araçlarında oluşan petrollü, yağlı
katı atıklar ve sintine, kirli balast, slaç, slop gibi sıvı atıklar ile evsel
atıksu ve katı atıkların alınması, depolanması, taşınması ve bertarafı ile
ilgili işlemleri ve tesisleri yapmak veya yaptırmakla yükümlüdürler. Buna
ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğü(1)
Madde 12 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/9 md.)
Bu Kanun hükümlerine uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi Bakanlığa
aittir. Gerektiğinde bu yetki, Bakanlıkça; il özel idarelerine, çevre
denetim birimlerini kuran belediye başkanlıklarına, Denizcilik Müsteşarlığına,
Sahil Güvenlik Komutanlığına, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları
Trafik Kanununa göre belirlenen denetleme görevlilerine (…) (2)
devredilir. Denetimler, Bakanlığın belirlediği denetim usûl ve esasları
çerçevesinde yapılır. (2)
Askerî işyerleri, askerî bölgeler ve tatbikatların bu Kanun çerçevesindeki
denetimi ve neticelerine ait işlemler; Genelkurmay Başkanlığı, Millî Savunma
Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Bakanlık tarafından müştereken hazırlanacak
yönetmeliğe göre yürütülür.
İlgililer, Bakanlığın veya denetimle yetkili diğer mercilerin isteyecekleri
bilgi ve belgeleri vermek, yetkililerin yaptıracakları analiz ve ölçümlerin
giderlerini karşılamak, denetim esnasında her türlü kolaylığı göstermek
zorundadırlar.
––––––––––––––––––––
(1)
Bu madde başlığı "Denetim" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı
Kanunun 9 uncu maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
(2)
Bu fıkrada yer alan “veya Bakanlıkça uygun görülen diğer kurum ve kuruluşlara”
ibaresi; Anayasa Mahkemesi’nin 15/1/2009 tarihli ve E.:2006/99, K.:2009/9
sayılı Kararıyla iptal edilmiştir.
5916-1
İlgililer, çevre kirliliğine neden olabilecek faaliyetleri ile ilgili olarak,
kullandıkları hammadde, yakıt, çıkardıkları ürün ve atıklar ile üretim
şemalarını, acil durum plânlarını, izleme sistemleri ve kirlilik raporları ile
diğer bilgi ve belgeleri talep edilmesi halinde Bakanlığa veya yetkili
denetim birimine vermek zorundadırlar.
Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğüne ilişkin usûl ve esaslar
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Tehlikeli kimyasallar ve atıklar(1)
Madde 13 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/10 md.)
Tehlikeli kimyasalların belirlenmesi,
üretimi, ithalatı, atık konumuna gelinceye kadar geçen süreçte kullanım
alanları ve miktarları, etiketlenmesi, ambalajlanması, sınıflandırılması,
depolanması, risk değerlendirilmesi, taşınması ile ihracatına ilişkin usûl ve
esaslar ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak piyasaya sürüldüğü tespit edilen tehlikeli
kimyasallar ile bu kimyasalları içeren eşya, bunları satış ve kullanım amacıyla
piyasaya süren kurum, kuruluş ve işletmelere toplattırılır ve imha ettirilir.
Nakil ve imha için gereken masraflar ilgililerince karşılanır. Bu yükümlülüğün
yerine getirilmemesi halinde bu masraflar, ilgili kurum, kuruluş ve
işletmelerden 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
hükümlerine göre tahsil edilir.
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı bazı yakıtların, maddelerin, atıkların,
tehlikeli kimyasallar ile bu kimyasalları içeren eşyaların ithalini, Bakanlığın
görüşünü alarak yasaklayabilir veya kontrole tâbi tutabilir.
Tehlikeli atıkların ithalatı yasaktır.
Tehlikeli atıkların tanımı ile tehlikeli atıkların oluşum aşamasından itibaren
toplanması, ayrılması, geçici ve ara depolanması, geri kazanılması, yeniden
kullanılması, taşınması, bertarafı, bertaraf sonrası kontrolü, ihracatı,
transit geçişi, ambalajlanması, etiketlenmesi, denetimi ve atık yönetim
plânlarının hazırlanması ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça yayımlanacak
yönetmelikle belirlenir.
Tehlikeli kimyasalların üretimi, satışı, depolanması, kullanılması ve taşınması
faaliyetleri ile tehlikeli atıkların toplanması, taşınması, geçici ve ara
depolanması, geri kazanımı, yeniden kullanılması ve bertarafı faaliyetlerinde
bulunanlar, bu Kanun ile getirilen yükümlülükler açısından müteselsilen
sorumludurlar. Sorumlular bu Kanunda belirtilen meslekî faaliyetleri nedeniyle
oluşacak bir kaza dolayısıyla üçüncü şahıslara verebilecekleri zararlara karşı
tehlikeli kimyasal ve tehlikeli atık malî sorumluluk sigortası yaptırmak
zorunda olup, faaliyetlerine başlamadan önce Bakanlıktan gerekli izni alırlar.
Sigorta yaptırma zorunluluğuna uymayan kurum, kuruluş ve işletmelere bu
faaliyetler için izin verilmez.
Bu maddede öngörülen zorunlu malî sorumluluk sigortası, malî yeterliliklerine
göre, Hazine Müsteşarlığınca belirlenen sigorta şirketleri tarafından ya
da bağlı olduğu Bakanın onayı ile Hazine Müsteşarlığınca çıkarılacak bir
yönetmelikle oluşturulacak bir havuz tarafından temin edilir. Havuzun yönetim
ve işleyişi ile ilgili usûl ve esaslar da aynı yönetmelikle belirlenir. Havuz,
sigorta ve/veya reasürans havuzu şeklinde oluşturulur. Kamu adına havuzda
belirli bir payın korunmasına karar verilmesi hususunda Hazine Müsteşarlığının
bağlı bulunduğu Bakan yetkilidir. Havuzun başlangıç giderleri için geri ödenmek
üzere Hazine Müsteşarlığı bütçesinden avans kullandırılabilir. Havuzun
yükümlülükleri; prim gelirleri ve bunların getirileri, piyasalardan sağlayacağı
reasürans ve benzeri korumalar ve ödeme gücüyle sınırlıdır.
Bakanlık, Hazine Müsteşarlığının uygun görüşünü almak kaydıyla, tehlikeli
kimyasallar ve tehlikeli atıklarla ilgili faaliyetlerde bulunanların malî
sorumluluk sigortası yaptırma zorunluluğunu, bu sigortaya ilişkin genel şartlar
ile tarife ve talimatların yürürlüğe girmesinden itibaren en çok bir yıl
ertelemeye yetkilidir.
Her bir sorumlu tarafından yaptırılacak malî sorumluluk sigortasına ilişkin
sigorta genel şartları Hazine Müsteşarlığınca onaylanır. Malî sorumluluk
sigortası tarife ve talimatları Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan
tarafından tespit edilir. Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan tarifeyi
serbest bırakmaya yetkilidir.
–––––––––––––––––
(1) Bu madde
başlığı ”Zararlı kimyasal maddeler:” iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı
Kanunun 10 uncu maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
5916-2
Gürültü:
Madde 14 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/11 md.)
Kişilerin huzur ve sükununu, beden ve
ruh sağlığını bozacak şekilde ilgili yönetmeliklerle belirlenen standartlar
üzerinde gürültü ve titreşim oluşturulması yasaktır.
Ulaşım araçları, şantiye, fabrika, atölye, işyeri, eğlence yeri, hizmet
binaları ve konutlardan kaynaklanan gürültü ve titreşimin yönetmeliklerle
belirlenen standartlara indirilmesi için faaliyet sahipleri tarafından
gerekli tedbirler alınır.
Faaliyetlerin durdurulması:
Madde 15 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/12 md.)
Bu Kanun ve bu Kanun uyarınca
yayımlanan yönetmeliklere aykırı davrananlara söz konusu aykırı faaliyeti
düzeltmek üzere Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca
denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından bir defaya mahsus
olmak üzere esasları yönetmelikle belirlenen ve bir yılı aşmamak üzere süre
verilebilir.
Faaliyet; süre verilmemesi halinde derhal, süre verilmesi durumunda, bu
süre sonunda aykırılık düzeltilmez ise Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci
fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından
kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz olarak durdurulur. Çevre ve
insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler süre verilmeksizin
durdurulur.
Çevresel Etki Değerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın başlanan
faaliyetler Bakanlıkça, proje tanıtım dosyası hazırlanmaksızın başlanan
faaliyetler ise mahallin en büyük mülkî amiri tarafından süre verilmeksizin
durdurulur.
Süre verilmesi ve faaliyetin durdurulması, bu Kanunda öngörülen cezaların
uygulanmasına engel teşkil etmez.
Tehlikeli hallerde faaliyetin durdurulması:
Madde 16 – (Mülga: 26/4/2006 – 5491/24 md.)
DÖRDÜNCÜ
BÖLÜM (1)
Çevre Kirliliğini Önleme Fonu
Fonun kurulması ve fondan yararlanma:
Madde 17 – (Mülga: 21/2/2001 - 4629/6 md.)
Çevre katkı payı alınması, diğer gelirler ve bütçe ödenekleri(2)
Madde 18 – (Mülga: 21/2/2001 - 4629/6 md.; Yeniden düzenleme: 26/4/2006-5491/13
md.)
Çevre kirliliğinin önlenmesi, çevrenin
iyileştirilmesi ve çevre ile ilgili yatırımların desteklenmesi amacıyla;
a) İthaline izin verilen kontrole tâbi yakıt ve atıkların CIF bedelinin yüzde
biri ile hurdaların CIF bedelinin binde beşi oranında alınacak miktar,
b) Büyükşehir belediyeleri su ve kanalizasyon idarelerince tahsil edilen su ve
kullanılmış suları uzaklaştırma bedelinin yüzde biri,
çevre katkı payı olarak tahsil edilir. Tahsil edilen bu tutarlar, ilgililerce
en geç ertesi ayın onbeşine kadar ilgili mal saymanlıkları hesaplarına
aktarılır ve bütçeye gelir kaydedilir.
Ayrıca, yurt içi ve yurt dışından temin edilecek her türlü hibe, yardım ve
bağışlar ile kredi anapara geri dönüşleri ve kredi faizleri de tahsil edilerek,
Çevre ve Orman Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılır ve
bütçeye gelir kaydedilir.
Bu maddede sayılan gelirlerin tahsilatında 6183 sayılı Amme Alacaklarının
Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.
––––––––––––––––––––
(1)“Dördüncü Bölüm” başlığı 21/2/2001 tarih ve 4629
sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle yürürlükten kaldırılmıştır.
(2) Bu madde
başlığı "Fonun gelirleri" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun
13 üncü maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
5916-3
Bakanlar Kurulu (a) ve (b) bentlerinde yer alan oranları
ayrı ayrı veya topluca sıfıra kadar indirmeye veya kanunî oranına kadar yükseltmeye
yetkilidir.
Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve katı atık geri kazanım
tesislerinin gözetim, fizibilite, etüt, proje ve inşaat işlerinin kredi veya
yardım suretiyle desteklenmesi ile çevre düzeni plânlarının yapımı, hava, su ve
toprak kalitesinin ölçüm ve izleme ağının oluşturulması, gürültünün önlenmesi
ile ilgili etüt ve projelerin desteklenmesi, acil müdahale plânlarının
hazırlanması, Çevresel Etki Değerlendirmesi faaliyetleri, havza koruma plânı
çalışmaları, biyolojik çeşitliliğin
korunması, çölleşme ve
iklim değişikliği ile
mücadele çalışmaları, stratejik çevresel değerlendirme, nesli
tehlikede olan bitki ve hayvan türleri ile yaşama ortamlarının korunması,
uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülüklerin karşılanması, çevre
eğitimi ve yayını ile ilgili faaliyetler ve ihtisas komisyonları için yapılan
harcamalar ile çevre kirliliğinin
giderilmesi çalışmaları için Bakanlık bütçesine, yılı bütçe gelirleri
içerisinde tahmin edilen yukarıdaki gelirler karşılığı ödenek öngörülür.
Yukarıda sayılan gelirlerin tahsili ve bütçede öngörülen
ödeneklerin kullanımı ile ilgili usûl ve esaslar, Maliye Bakanlığının uygun
görüşü üzerine Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Fonun
kullanılması:
Madde 19 – (Mülga: 21/2/2001 - 4629/6
md.)
BEŞİNCİ BÖLÜM
Cezai
hükümler
İdari
nitelikteki cezalar: (1)
Madde 20 –
(Değişik: 26/4/2006 – 5491/14 md.)
İdarî nitelikteki cezalar şunlardır:
a) Ek 4 üncü madde uyarınca emisyon ölçümü yaptırmayan
motorlu taşıt sahiplerine 500 Türk Lirası, yönetmeliklerle belirlenen
standartlara aykırı emisyona sebep olan motorlu taşıt sahiplerine 1.000 Türk
Lirası idarî para cezası verilir.
b) Hava kirliliği yönünden önemli etkileri nedeniyle
kurulması ve işletilmesi yönetmelikle izne tâbi tutulan tesisleri, yetkili
makamlardan izin almadan kuran ve işleten veya iznin iptal edilmesine rağmen
kurmaya ve işletmeye devam eden veya bu tesislerde izin almaksızın sonradan
değişiklik yapan veya yetkili makamların gerekli gördükleri değişiklikleri
tanınan sürede yapmayanlara 24.000 Türk
Lirası idarî para cezası verilir. Bu tesislerde emisyon miktarları yönetmelikle
belirlenen sınırları aşıyorsa 48.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
İzne tâbi tesisleri, aldıkları izin belgesinde veya
yönetmeliklerde öngörülen önlemleri almadan veya yönetmeliklerde belirlenen
emisyon standartlarına ve sınırlamalarına aykırı olarak işletenlere 24.000 Türk
Lirası idarî para cezası verilir.
c) Hava kirliliği yönünden kurulması ve işletilmesi izne
tâbi olmayan tesislerin işletilmesi sırasında yönetmelikle belirlenen standartlara
aykırı emisyona neden olanlara 6.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Bu Kanunun ek 9 uncu maddesine aykırı davrananlara 2.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Bu bendin birinci paragrafında öngörülen fiilin
konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde verilecek ceza toplu veya ferdî
ısıtılan konutlarda her bağımsız bölüm için 300 Türk Lirasıdır. Bu cezai
sorumluluk toplu ısıtılan konutlarda yöneticiye, ferdî ısıtılan konutlarda ise
konutu kullanana aittir.
_____________________
(1) Bu maddedeki
idari para cezalarının 1/1/2014 tarihinden itibaren uygulanması ile
ilgili olarak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 29/1/2014 tarihli ve 28897
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2014/1 sayılı 2872 sayılı Çevre Kanunu
Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğine bakınız.
5916-4
d) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi
boyutlara ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda
yönetmeliklerle öngörülen önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da
mahallî çevre kurullarınca bu konuda alınan kararlara uymayanlara bu maddenin
(b) ve (c) bentlerinde öngörülen cezalar bir kat artırılarak verilir.
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde cezai sorumluluk bu
maddenin (c) bendinin üçüncü paragrafına göre tespit edilir.
e) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecine başlamadan veya bu süreci
tamamlamadan inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere yapılan proje bedelinin
yüzde ikisi oranında idarî para cezası verilir. Cezaya konu olan
durumlarda yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle yükümlüdür.
Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde verdikleri taahhütnameye aykırı
davrananlara, her bir ihlal için 10.000 Türk Lirası idarî para cezası
verilir.
f) 11 inci maddeye göre kurulması zorunlu olan atık alım, ön arıtma, arıtma
veya bertaraf tesislerini kurmayanlar ile kurup da çalıştırmayanlara 60.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir.
g) 12 nci maddede öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğünü yerine
getirmeyenlere 6.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
h) Bu Kanunun 14 üncü maddesine göre çıkarılan yönetmelikle belirlenen
önlemleri almayan veya standartlara aykırı şekilde gürültü ve titreşime neden
olanlara, konutlar için 400 Türk Lirası, ulaşım araçları için 1.200 Türk
Lirası, işyerleri ve atölyeler için 4.000 Türk Lirası, fabrika, şantiye ve
eğlence gürültüsü için 12.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
ı) Bu Kanunda öngörülen yasaklara ve sınırlamalara aykırı olarak ülkenin
egemenlik alanlarındaki denizlerde ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki
alanlarında ve bunlarla bağlantılı sularda, tabiî veya sunî göller ve baraj
gölleri ile akarsularda;
1) Petrol ve petrol türevleri (ham petrol, akaryakıt, sintine, slaç, slop,
rafine ürün, yağlı atık vb.) tahliyesi veya deşarjı yapan tankerlerden, bin
(dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 40 Türk Lirası, bin ilâ
beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara, bu miktar ve ilave her gros ton
başına 10 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki
miktarlar ve ilave her gros ton başına 100 Kuruş,
2) Kirli balast tahliyesi yapan tankerlerden bin (dahil) gros tona kadar
olanlar için gros ton başına 30 Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton
arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 6 Türk Lirası, beşbin
gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton
başına 100 Kuruş,
3) Petrol türevleri (sintine, slaç, slop, akaryakıt, yağlı atık vb.) veya kirli
balast tahliyesi yapan gemi ve diğer deniz vasıtalarından bin gros tona kadar
olanlar için gros ton başına 20 Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton
arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 4 Türk Lirası, beşbin
gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton
başına 100 Kuruş,
4) Katı atık bırakan veya evsel atıksu deşarjı yapan tanker, gemi ve diğer
deniz araçlarından bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 10
Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve
ilave her gros ton başına 2 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise,
yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına 40 Kuruş,
idarî para cezası verilir.
5916-5
Tehlikeli madde ve atıkların deşarjı durumunda
uygulanacak idarî para cezaları, petrol ve türevleri kategorisi esas alınarak
on katı verilir.
Kirliliğin
oluşmasını müteakip gemi veya deniz aracının kendi imkânları ile neden olduğu
kirliliği giderdiğinin tespit edilmesi durumunda, idarî para cezası 1/3
oranında uygulanır.
Cezanın derhal ve defaten ödenmemesi veya bu hususta
yeterli teminat gösterilmemesi halinde, gemiler ve götürülebilen diğer deniz
vasıtaları en yakın liman yetkilisine teslim edilerek seyrüseferden ve
faaliyetten men edilir. Banka teminat mektubu veya geminin bağlı olduğu kulüp
sigortacısı tarafından düzenlenecek teminat mektubu teminat olarak kabul
edilir.
Yabancı devlet egemenliği altındaki sularda bu
devletlerin mevzuatının Türk bayraklı gemiler tarafından ihlali durumunda,
ilgili devletin ceza uygulamaması ve Türkiye'nin cezalandırmasını talep etmesi
durumunda bu Kanun hükümleri uygulanır.
Bu bendin birinci paragrafı dışında, bu Kanun ve bu
Kanun uyarınca çıkarılan yönetmeliklere aykırı olarak ülkenin egemenlik alanındaki
denizlere ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarına, içme ve
kullanma suyu sağlama amacına yönelik olmayan sulara atık boşaltanlara 24.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir. Yukarıda öngörülen fiilin konutlarla
ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 600 Türk
Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda
konutu kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir.
i) Bu Kanunun ek 8 inci maddesi uyarınca yürürlüğe
konulan yönetmelik hükümlerine aykırı
davrananlara 1.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
j) Kanunda ve yönetmelikte öngörülen yasaklara veya
standartlara aykırı olarak veya önlemleri almadan atıkları toprağa verenlere
24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Bu fiilin
konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 600
Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda
konutu kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir.
k) Bu Kanunun 9 uncu
maddesinin (a) bendinde belirtilen
hususlara aykırı olarak biyolojik
çeşitliliği tahrip edenlere, (d) bendi uyarınca ilan edilen Özel Çevre Koruma
Bölgeleri için tespit edilen koruma ve kullanma esaslarına aykırı davrananlara
ve (e) bendinin ikinci paragrafı uyarınca sulak alanlar için yönetmelikle
belirlenen koruma ve kullanım usûl ve esaslarına aykırı davrananlar ile (f)
bendinde belirlenen esaslara ve yasaklamalara aykırı davrananlara 20.000 Türk
Lirası, (e) bendinin birinci paragrafına aykırı davrananlara 100.000 Türk
Lirası idarî para cezası verilir. (1)
l) Bu Kanunun ek 1 inci maddesinin (c) bendine aykırı
olarak anız yakanlara her dekar için 20 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Anız yakma fiilinin orman ve sulak alanlara
bitişik yerler ile meskûn mahallerde işlenmesi durumunda ceza beş kat
artırılır.
Bu Kanunun ek 1 inci maddesinin (d) bendi uyarınca
tespit edilen esaslara aykırı olarak ülkenin egemenlik alanlarındaki
denizlerden ve kazasına tâbi olan deniz yetki alanlarından, akarsular ve göller
ile tarım alanlarından belirlenen esaslara aykırı olarak kum, çakıl ve benzeri
maddeleri alanlara metreküp başına 120
Türk Lirası idarî para cezası verilir.
m) Bu Kanunun ek 2 nci maddesinde öngörülen çevre
yönetim birimini kurmayanlara 6.000 Türk
Lirası, çevre görevlisi bulundurmayanlara ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş firmalardan
hizmet almayanlara 4.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
_____________________
(1) Bu bentte yer
alan idari para cezalarının 1/1/2014 tarihinden itibaren uygulanması ile
ilgili olarak, Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın 28/12/2013 tarihli ve 28865
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2014/1 sayılı 2872 sayılı Çevre Kanununun 20
nci Maddesinin (k) Bendi Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğine
bakınız.
5916-6
n) Bu Kanunun 9 uncu maddesi uyarınca belirlenen koruma
esaslarına aykırı olarak içme ve
kullanma suyu koruma alanlarına, kaynağın kendisine ve bu kaynağı besleyen
yerüstü ve yeraltı sularına, sulama ve drenaj kanallarına atık boşaltanlara
48.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her
konut ve bağımsız bölüm için 1.200 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu
cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu kullanana, diğer konutlarda ise
yöneticiye aittir.
Bu alanlarda Kanuna ve yönetmeliklere aykırı olarak
yapılan yapılar 3194 sayılı İmar Kanununda belirlenen esaslara göre yıktırılır.
o) Bu Kanunun 11 inci maddesinde öngörülen acil durum
plânlarını yönetmelikle belirlenen usûl
ve esaslara uygun olarak hazırlamayan ve bu plânların uygulanması için gerekli
tedbirleri almayan, ekip ve ekipmanları bulundurmayanlar ile yerel, bölgesel ve ulusal acil durum plânlarına
uymayanlara 12.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
p) Bu Kanunun 13 üncü maddesinde öngörülen malî
sorumluluk sigortasını yaptırmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası
verilir.
r) Bu Kanunda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve
esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak atık toplayan, taşıyan,
geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, geri dönüşüm sağlayan, tekrar
kullanan veya bertaraf edenlere 24.000
Türk Lirası, ithal edenlere 60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
s) Umuma açık yerlerde her ne şekilde olursa olsun
çevreyi kirletenlere 100 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
t) Tehlikeli atıkların her ne şekilde olursa olsun
ülkeye girişini sağlayanlara ayrı ayrı 2.000.000 Türk Lirası idarî para cezası
verilir.
u) Tehlikeli atıkları ilgili mercilere ön bildirimde
bulunmadan ihraç eden veya transit geçişini yapanlara 2.000.000 Türk Lirası
idarî para cezası verilir.
v) Bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen
yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak tehlikeli atıkları toplayan, ayıran,
geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, yeniden kullanan, taşıyan, ambalajlayan,
etiketleyen, bertaraf eden ve ömrü dolan
tehlikeli atık bertaraf tesislerini kurallara uygun olarak kapatmayanlara
100.000 Türk Lirasından 1.000.000 Türk Lirasına kadar idarî para cezası
verilir.
y) Tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalları içeren
eşyayı bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde belirtilen usûl ve esaslara, yasak
ve sınırlamalara aykırı olarak üreten, işleyen, ithal ve ihraç eden, taşıyan,
depolayan, kullanan, ambalajlayan, etiketleyen, satan ve satışa sunanlara,
100.000 Türk Lirasından 1.000.000 Türk Lirasına kadar idarî para cezası
verilir.
Bu maddenin (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y)
bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı
olarak verilir.
Bu maddede öngörülen ceza miktarlarını on katına kadar
artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Bu maddenin uygulamasında Türk Ceza Kanunu ile diğer
kanunların, fiilin suç oluşturması haline ilişkin hükümleri saklıdır.
Kuruluş ve işletmelere
verilecek idari nitelikte cezalar:
Madde 21 – (Mülga: 26/4/2006 – 5491/24 md.)
Gemiler için verilecek
cezalar:
Madde
22 – (Mülga: 26/4/2006 – 5491/24 md.)
5916-7
Fiillerin tekrarı:
Madde 23 – (Değişik : 26/4/2006 – 5491/15
md.)
Bu Kanunda belirtilen idarî para
cezaları, bu cezaların verilmesini gerektiren fiillerin işlenmesinden itibaren
üç yıl içinde birinci tekrarında bir kat, ikinci ve müteakip tekrarında iki kat
artırılarak verilir.
İdari cezalarda yetki:
Madde 24 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/16 md.)
Bu Kanunda
öngörülen idarî yaptırım kararlarını verme yetkisi Bakanlığa aittir.
Bu yetki, 12 nci maddenin birinci fıkrası
uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından da
kullanılır.
Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırım kararları Bakanlık merkez teşkilâtında genel
müdürler, taşra teşkilâtında il çevre ve orman müdürlerince verilir.
Bu Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisi verilen
kurum ve merciler tarafından verilen idarî para cezalarının yüzde ellisi, bu
Kanun uyarınca yapılacak denetimlerle ilgili harcamaları karşılamak ve diğer
çevre hizmetlerinde kullanılmak üzere bu kurumların bütçesine gelir kaydedilir,
yüzde ellisi ise genel bütçeye gelir kaydedilir.
Bu Kanun uyarınca yapılacak denetimlerle ilgili harcamaları karşılamak ve diğer
çevre hizmetlerinde kullanılmak üzere, Bakanlık bütçesine, genel bütçeye gelir
kaydedilecek idarî para cezaları karşılığı gerekli ödenek öngörülür.
İdarî yaptırımların uygulanması, tahsil usûlü
ve itiraz(1)
Madde 25 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/17 md.)
Bu Kanunda öngörülen
idarî yaptırımların uygulanmasını gerektiren fiillerle ilgili olarak yetkili
denetleme elemanlarınca bir tutanak tanzim edilir. Bu tutanak denetleme elemanlarının bağlı bulunduğu ve idarî
yaptırım kararını vermeye yetkili mercie intikal ettirilir. Bu merci, tutanağı
değerlendirerek gerekli idarî yaptırım kararını verir. İdarî yaptırım kararı,
11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre idarî
yaptırım kararını veren merci tarafından ilgiliye tebliğ edilir.
İdarî yaptırım kararlarına karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde
idare mahkemesinde dava açılabilir. Dava açmış olmak idarece verilen cezanın
tahsilini durdurmaz.
İdarî para cezalarının tahsil usûlü hakkında 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı
Kabahatler Kanunu hükümleri uygulanır.
Ceza vermeye yetkili kurum ve merciler tarafından tahsil edilen idarî para
cezaları, Maliye Bakanlığından izin alınarak Bakanlıkça bastırılan ve dağıtılan
makbuz karşılığında tahsil edilir.
Bu Kanuna göre verilecek idarî para cezalarında ihlalin tespiti ve cezanın
kesilmesi usûlleri ile ceza uygulamasında kullanılacak makbuzların şekli,
dağıtımı ve kontrolüne ilişkin usûl ve esaslar Maliye Bakanlığının görüşü
alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
–––––––––––––––––––––––
(1) Bu madde
başlığı "İdari cezalara itiraz:" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491
sayılı Kanunun 17 nci maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
5916-8
Adlî nitelikteki cezalar(1)
Madde 26 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/18 md.)
Bu Kanunun 12 nci maddesinde
öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğüne aykırı olarak yanlış ve
yanıltıcı bilgi verenler, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
Bu Kanunun uygulanmasında yanlış ve yanıltıcı belge düzenleyenler ve
kullananlar hakkında 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun
belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümleri uygulanır.
Bu maddeye göre yargıya intikal eden çevresel etki değerlendirmesine ilişkin
ihtilaflarda çevresel etki değerlendirmesi süreci yargılama sonuna kadar durur.
Diğer kanunlarda yazılı cezalar:
Madde 27 – Bu Kanunda yazılı fiiller hakkında verilecek idari
nitelikteki cezalar, bu fiiller için diğer kanunlarda yazılı cezaların
uygulanmasına engel olmaz.
ALTINCI
BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Kirletenin sorumluluğu:
Madde 28 – (Değişik: 3/3/1988 - 3416/8.md.)
Çevreyi kirletenler ve çevreye zarar verenler sebep oldukları kirlenme ve
bozulmadan doğan zararlardan dolayı kusur şartı aranmaksızın sorumludurlar.
Kirletenin, meydana gelen zararlardan ötürü genel hükümlere göre de tazminat
sorumluluğu saklıdır.
(Ek fıkra: 26/4/2006 – 5491/19 md.) Çevreye verilen zararların tazminine
ilişkin talepler zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği
tarihten itibaren beş yıl sonra zamanaşımına uğrar.
Teşvik:
Madde 29 – (Değişik birinci fıkra: 26/4/2006 – 5491/20 md.) Çevre
kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesine ilişkin faaliyetler teşvik
tedbirlerinden yararlandırılır. Bu amaçla her yılın başında belirlenen teşvik
sistemine Bakanlığın görüşü alınmak sureti ile Hazine Müsteşarlığınca yeni
esaslar getirilebilir.
(Ek fıkra: 26/4/2006 – 5491/20 md.) Arıtma tesisi kuran, işleten
ve yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getiren kuruluşların arıtma
tesislerinde kullandıkları elektrik enerjisi tarifesinin, sanayi tesislerinde
kullanılan enerji tarifesinin yüzde ellisine kadar indirim uygulamaya
Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Teşvik tedbirleri ile ilgili esaslar yönetmelikle belirlenir. Bu Kanunda
belirlenen cezalara neden olan fiilleri işleyen gerçek ve tüzelkişiler, verilen
süre içinde söz konusu yükümlülüklerini yerine getirmedikleri takdirde bu
maddede yazılı teşvik tedbirlerinden yararlanamazlar ve daha önce kendileri ile
ilgili olarak uygulanmakta olan teşvik tedbirleri durdurulur.
Bilgi edinme ve başvuru hakkı(2)
Madde 30 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/21 md.)
Çevreyi kirleten veya bozan bir
faaliyetten zarar gören veya haberdar olan herkes ilgili mercilere
başvurarak faaliyetle ilgili gerekli önlemlerin alınmasını veya
faaliyetin durdurulmasını isteyebilir.
Herkes, 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında
çevreye ilişkin bilgilere ulaşma hakkına sahiptir. Ancak, açıklanması halinde
üreme alanları, nadir türler gibi çevresel değerlere zarar verecek bilgilere
ilişkin talepler de bu Kanun kapsamında reddedilebilir.
Yönetmelikler:
Madde 31 – (Değişik: 3/3/1988 - 3416/9 md.)
Bu Kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak çıkarılacak yönetmelikler, ilgili
Bakanlıkların görüşü alınarak Bakanlıkça hazırlanır. Kanunun yüyürürlüğe
girmesinden başlayarak en geç beş ay içinde Resmi Gazede yayımlanarak yürürlüğe
konulur.(3)
Uygulanmayacak Hükümler
Madde 32 – (Değişik: 3/3/1988 - 3416/10 md.)
Bu Kanuna göre yürürlüğe konulacak yönetmeliklerin yayımından itibaren deniz
kirliliğinin önlenmesi hususunda 618 sayılı Limanlar Kanununun 4 ve 11 inci
maddeleri gereği yürürlükte bulunan ceza hükümleri ile 1380 sayılı Su Ürünleri
Kanununun 3288 sayılı Kanunla değişik geçici 1 inci maddesi hükümleri
uygulanmaz.
––––––––––––––––––––––––––––
(1) Bu madde
başlığı "Mahkemece verilecek cezalar:" iken, 26/4/2006 tarihli ve
5491 sayılı Kanunun 18 inci maddesiyle metne işlendiği şekilde
değiştirilmiştir.
(2) Bu madde
başlığı "İdari makamlara başvurma:" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491
sayılı Kanunun 21 inci maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.
(3) 26/4/2006
tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 22 nci maddesiyle bu maddede yeralan “Çevre
Genel Müdürlüğünce” ibaresi “Bakanlıkça” olarak değiştirilmiş ve metne
işlenmiştir.
5916-9
Ek Madde – (Ek:
4/6/1986 - 3301/6 md.; Mülga: 26/4/2006 – 5491/24 md.)
Ek Madde 1 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Toprağın korunmasına ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin esaslar şunlardır:
a) Toprağın korunmasına ve kirliliğinin önlenmesine,
giderilmesine ilişkin usûl ve esaslar ilgili kuruluşların görüşleri alınarak
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir.
b) Taşocağı ve madencilik faaliyetleri, malzeme ve
toprak temini için arazide yapılan kazılar, dökümler ve doğaya bırakılan
atıklarla bozulan doğal yapının yeniden kazanılmasına ilişkin usûl ve esaslar
ilgili kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir.
c) Anız yakılması, çayır ve mer'aların tahribi ve
erozyona sebebiyet verecek her türlü faaliyet yasaktır. Ancak, ikinci ürün
ekilen yörelerde valiliklerce hazırlanan eylem plânı çerçevesinde ve
valiliklerin sorumluluğunda kontrollü anız yakmaya izin verilebilir.
d) Ülkenin egemenlik alanlarındaki denizlerden, akar ve
kuru dere yataklarından, göl yataklarından ve tarım arazilerinden kum, çakıl ve
benzeri maddelerin alınması ile ilgili esaslar ilgili kurum ve kuruluşların
görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Ek Madde 2 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olacak veya
çevreye zarar verecek kurum, kuruluş ve işletmeler çevre yönetim birimi kurmak,
çevre görevlisi istihdam etmek veya Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan
bu amaçla hizmet satın almakla yükümlüdürler. Bu konuyla ilgili usûl ve esaslar
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Ek Madde 3 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Bakanlık, yönetmelikte belirtilen koşulları taşıyanları
çevre gönüllüsü olarak görevlendirebilir. Bu görev için ilgililere herhangi bir
ücret ödenmez.
Görevini kötüye kullandığı tespit edilen çevre
gönüllülerinin bu görevleri sona erdirilir.
Çevre gönüllülerinin çalışma ve eğitimlerine ilişkin
usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Ek Madde 4 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Motorlu taşıt sahipleri, egzoz emisyonlarının
yönetmelikle belirlenen standartlara uygunluğunu belgelemek üzere egzoz emisyon
ölçümü yaptırmak zorundadırlar. Trafikte seyreden taşıtların egzoz emisyon
ölçümleri ve standartları ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
Motorlu taşıt üreticileri de üretim aşamasında
yönetmelikle belirlenen emisyon standartlarını sağlamakla yükümlüdür.
Ek Madde 5 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Bakanlık, bu Kanunla öngörülen ölçme, izleme ve denetleme
faaliyetleri ile çevre sorunlarının çözümüne yönelik diğer faaliyetleri yerine
getirmek üzere gerekli kurumsal altyapıyı oluşturur.
Ek Madde 6 –(Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Hava kalitesinin korunması ve hava kirliliğinin
önlenmesi için, ulusal enerji kaynakları öncelikli olmak üzere, Bakanlıkça
belirlenen standartlara uygun temiz ve kaliteli yakıtların ve yakma
sistemlerinin üretilmesi ve kullanılması zorunludur. Standartlara uygun olmayan
yakma sistemi ve yakıt üretenlere ruhsat verilmez, verilenlerin ruhsatları
iptal edilir.
5916-10
Bakanlıkça, belirlenen temiz hava politikalarının il ve
ilçe merkezlerinde uygulanması ve hava kalitesinin izlenmesi esastır.
Hava kalitesinin belirlenmesi, izlenmesi ve ölçülmesine
yönelik yöntemler, hava kalitesi sınır değerleri ve bu sınır değerlerin
aşılmaması için alınması gerekli önlemler ile kamuoyunun bilgilendirilmesi ve
bilinçlendirilmesine ilişkin çalışmalar Bakanlıkça yürütülür. Bu çalışmalara
ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Ek Madde 7 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
Bakanlık, çevre ile ilgili olarak gerekli gördüğü her
türlü veri ve bilgiyi, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerden
doğrudan istemeye yetkilidir. Kendilerinden veri ve bilgi istenen tüm kamu
kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler bu veri ve bilgileri bedelsiz
olarak ve talep edilen sürede vermekle yükümlüdür.
Ek Madde 8 – (Ek: 26/4/2006 – 5491/23 md.)
İyonlaştırıcı olmayan radyasyon yayılımı sonucu oluşan
elektromanyetik alanların çevre ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin
önlenmesi için usûl ve esaslar, ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Ek Madde 9
– (Ek:
26/4/2006 – 5491/23 md.)
Kokuya sebep olan emisyonların, yönetmelikle belirlenen
sınır değerlerin üzerinde çevreye verilmesi yasaktır. Kokuya sebep olanlar,
koku emisyonlarının önlenmesine ilişkin tedbirleri almakla yükümlüdür. Buna
ilişkin idarî ve teknik usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir.
Geçici Madde 1 – (2872 sayılı Kanunun numarasız geçici
maddesi olup teselsül için numaralandırılmıştır.)
Bu
Kanunda belirtilen ilgili yönetmelikler yürürlüğe konuluncaya kadar gemiler ve
diğer deniz taşıt araçlarına 618 sayılı Limanlar Kanununun hükümlerine göre
denizlerin kirletilmesi ile ilgili olarak yapılan ceza uygulamasına devam
olunur.
Geçici Madde 2 – (Ek: 3/3/1988 -
3416/11.md.)
Bu
Kanunun 12 ve 13 üncü maddelerinde belirtilen ilgili yönetmelikler yürürlüğe
konuluncaya kadar, her türlü yakıt, atık, artık ve kimyasal maddenin ithali
Çevre Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Devlet Bakanının onayına tabidir.
Geçici Madde 3 – (Ek: 21/5/2013 - 6486/12.
md.)
23/6/1997
tarihinden önce kamu yatırım programına alınmış olup, bu maddenin yürürlüğe
girdiği tarih itibarıyla planlama aşaması geçmiş ve ihale süreci başlamış olan
veya üretim veya işletmeye başlamış olan projeler ile bunların
gerçekleştirilmesi için zorunlu olan yapı ve tesisler Çevresel Etki
Değerlendirmesi kapsamı dışındadır.
Yürürlük:
Madde 33 – Bu Kanun yayımı tarihinde
yürürlüğe girer.
Yürütme:
Madde 34 – Bu Kanun hükümlerini
Bakanlar Kurulu yürütür.
5916-11
9/8/1983 TARİH VE 2872 SAYILI ANA KANUNA İŞLENEMEYEN
GEÇİCİ MADDELER
1 -
3/3/1988 tarih ve 3416 sayılı Kanunun Geçici Maddesi:
Geçici Madde 1 – Bu Kanunun 6 ncı
maddesiyle değiştirilen 2872 sayılı Çevre Kanununun 18 inci maddesinin (b)
bendi gereğince Fona ödenmesi gereken meblağ, 1986 yılı için on lira üzerinden
alınır.
2 –
26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun Geçici Maddeleri:
Geçici
Madde 1 – Bu Kanun uyarınca ilgili
bakanlıkların görüşü alınmak suretiyle Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikler bu
Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren en geç bir yıl; Hazine Müsteşarlığı
tarafından tespit edilecek sigorta genel şartları ile Hazine Müsteşarlığının
bağlı bulunduğu Bakan tarafından onaylanacak tarife ve talimatlar bu Kanunun
yürürlüğe girmesinden itibaren en geç bir yıl içinde yayımlanır.
Geçici
Madde 2 – (İptal birinci fıkra: Anayasa Mahkemesi’nin 15/1/2009 tarihli ve
E.:2006/99, K.:2009/9 sayılı Kararı ile.)
2872 sayılı Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (h)
bendine aykırı tesisler, bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren bir yıl
içerisinde kapatılır.
Geçici
Madde 3 – Bu Kanunun yürürlüğe
girmesinden önce Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine tâbi
olduğu halde, yükümlülüklerini yerine getirmeyenlerden, halihazırda yer seçimi
uygun olanlar, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde,
ilgili yönetmelikler çerçevesinde gerekli yükümlülüklerini yerine
getirdiklerini gösterir çevresel durum değerlendirme raporunu hazırlayarak
Bakanlığa sunar. İlgili yönetmeliklerde belirlenen şartları sağlayanlar başvuru
tarihinden itibaren altı ay içinde karara bağlanır.
Çevresel durum değerlendirme raporunu altı ay içinde
Bakanlığa sunmayan ya da raporun Bakanlığa sunulmasından itibaren altı ay
içerisinde gerekli çevre koruma önlemlerini almayan faaliyetler Bakanlıkça süre
verilmeksizin durdurulur.
Yürürlükteki mevzuat uyarınca yer seçimi uygun olmayan
faaliyetler için ilgili mevzuat hükümlerinin uygulanması esastır.
Geçici
Madde 4 – Atıksu arıtma ve evsel
nitelikli katı atık bertaraf tesisini kurmamış belediyeler ile, halihazırda
faaliyette olup, atıksu arıtma tesisini kurmamış organize sanayi bölgeleri,
diğer sanayi kuruluşları ile yerleşim birimleri, bu tesislerin kurulmasına
ilişkin iş termin plânlarını bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir
yıl içinde Bakanlığa sunmak ve aşağıda belirtilen sürelerde işletmeye almak zorundadır.
İşletmeye alma süreleri, iş termin plânının Bakanlığa
sunulmasından itibaren; belediyelerde nüfusu, 100.000’den fazla olanlarda 3
yıl, 100.000 ilâ 50.000 arasında olanlarda 5 yıl, 50.000 ilâ 10.000 arasında
olanlarda 7 yıl, 10.000 ilâ 2.000 arasında olanlarda 10 yıl, organize sanayi
bölgeleriyle bunların dışında kalan endüstri tesislerinde ve atıksu üreten her türlü tesiste 2 yıldır.
Halen inşaatı devam eden atıksu arıtma ve katı atık
bertaraf tesisleri için iş termin plânı
hazırlanması şartı aranmaz. Tesisin işletmeye alınma süresi bu maddede belirlenen işletmeye alınma
sürelerini geçemez.
Belediyeler, organize sanayi bölgeleri, diğer sanayi
kuruluşları ile yerleşim yerleri bu hükümden yararlanmak için bu Kanunun yayımı
tarihinden itibaren üç ay içinde Bakanlığa başvurmak zorundadır.
5916-12
Bu Kanunun 8 inci maddesi ile atıksu altyapı
sistemlerinin ve katı atık bertaraf tesisleri kurma yükümlülüğü verilen kurum
ve kuruluşların, bu yükümlülüklerini, bu maddede belirtilen süre içinde yerine
getirmemeleri halinde; belediyelerde nüfusu 100.000’den fazla olanlara 50.000
Türk Lirası, 100.000 ilâ 50.000 arasında olanlara 30.000 Türk Lirası, 50.000
ilâ 10.000 arasında olanlara 20.000 Türk Lirası, 10.000 ilâ 2.000 arasında
olanlara 10.000 Türk Lirası, organize sanayi bölgelerinde 100.000 Türk Lirası,
bunların dışında kalan endüstri tesislerine ve atıksu üreten her türlü tesise
60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Geçici
Madde 5 – Bu Kanuna ekli (1) sayılı
listede gösterilen kadrolar iptal edilerek, 190 sayılı Kanun Hükmünde
Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çevre ve Orman Bakanlığına ilişkin
bölümünden çıkartılmış, ekli (2) sayılı listede gösterilen kadrolar ise ihdas
edilerek, 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çevre
ve Orman Bakanlığına ilişkin bölümüne eklenmiştir.
Geçici
Madde 6 – Bu Kanunda geçen Türk Lirası
ibaresi karşılığında, uygulamada 28/1/2004 tarihli ve 5083 sayılı Türkiye
Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun hükümlerine göre Ülkede
tedavülde bulunan para "Yeni Türk Lirası" olarak adlandırıldığı
sürece bu ibare kullanılır.
5917
2872 SAYILI KANUNA EK VE DEĞİŞİKLİK GETİREN
MEVZUATIN VEYA ANAYASA MAHKEMESİ TARAFINDAN İPTAL
EDİLEN HÜKÜMLERİN YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİNİ
GÖSTERİR LİSTE
|
Değiştiren Kanunun/KHK’nin/ İptal Eden
Anayasa Mahkemesi Kararının Numarası
|
2872 sayılı Kanunun değişen veya iptal
edilen maddeleri
|
Yürürlüğe Giriş
Tarihi
|
|
KHK/222
|
—
|
18/6/1984
|
|
3301
|
—
|
19/6/1986
|
|
3362
|
—
|
26/5/1987
|
|
3416
|
—
|
11/3/1988
|
|
KHK/409
|
—
|
10/4/1990
|
|
KHK/443
|
—
|
21/8/1991
|
|
4629
|
––
|
1/1/2002 tarihinden geçerli olmak üzere 3/3/2001
tarihinde
|
|
5177
|
10
|
5/6/2004
|
|
5216
|
24
|
23/7/2004
|
|
5491
|
1, 2, 3, 4, 5, 9,10, 11,12,13, 14,15,16,18, 20, 21,
22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30, 31, Ek Madde, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,
İşlenemeyen Hüküm Geçici Madde 1, 2, 3, 4, 5 ve 6
|
13/5/2006
|
|
6486
|
Geciçi Madde 3
|
29/5/2013
|
